แพ้เพราะแมว สงครามอียิปต์โบราณ

ชาวอียิปต์โบราณให้ความเคารพสิ่งมีชีวิตทุกชนิดมาก รวมถึงสัตว์เลี้ยง โดยเฉพาะแมว แม้ว่าพวกเขาจะกินเนื้อสัตว์ แต่โดยรวมแล้วอาหารหลักจะเป็นมังสวิรัติหรือกินปลาเป็นหลัก ซึ่งสะท้อนถึงความเชื่อเรื่องคุณค่าของชีวิต เวลาต้องมีการเสียสละเพื่อชีวิต พวกเขาก็จะแสดงความขอบคุณ และการปฏิบัติต่อสัตว์อย่างให้เกียรติก็เห็นได้จากทั้งศิลปะและศาสนาของพวกเขา

เรื่องนี้ยิ่งชัดขึ้นเมื่อพูดถึง “ยุทธการที่เมืองเปลูเซียม” ในปี 525 ปีก่อนคริสตกาล ซึ่งเป็นการสู้กันระหว่างฟาโรห์ปซาเมติกที่ 3 กับกษัตริย์คัมไบซีสที่ 2 แห่งเปอร์เซีย และกลายเป็นการพิชิตอียิปต์ครั้งแรกของเปอร์เซีย ซึ่งชัยชนะครั้งนี้ไม่ได้มาจากความเก่งกล้าทางทหารของคัมไบซีสมากเท่าไหร่ แต่มาจากการที่เขาเข้าใจวัฒนธรรมอียิปต์อย่างลึกซึ้ง โดยเฉพาะการใช้สัตว์ศักดิ์สิทธิ์เป็นเครื่องมือกดดันฝ่ายตรงข้าม

ในสมัยอียิปต์โบราณ แมวถือเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์และเกี่ยวข้องกับเทพีบาสเต็ต ซึ่งเป็นเทพแห่งบ้าน การปกป้อง และครอบครัว การทำร้ายแมวถือเป็นเรื่องใหญ่มาก ถึงขั้นถูกลงโทษประหารชีวิตเลยก็มี เวลาแมวตาย คนในบ้านจะต้องไว้ทุกข์ถึงขั้นโกนคิ้ว และบางครั้งแมวยังถูกทำมัมมี่ พร้อมใส่เครื่องประดับให้เหมือนกับมนุษย์อีกต่างหาก ถึงแม้จะมีบางแหล่งอ้างว่าแมวถูกนำไปบูชายัญ แต่เรื่องนี้ก็ยังเป็นข้อถกเถียง หลายคนเชื่อว่าพวกเขาแค่ให้เกียรติแมวหลังจากตายแล้วเท่านั้น

นอกจากแมวแล้ว ชาวอียิปต์ยังทำมัมมี่สัตว์เลี้ยงอย่างอื่นด้วย เช่น กวาง นก และอื่น ๆ แต่แมวกับหมานั้นมีความพิเศษกว่าตรงที่เชื่อมโยงกับเทพเจ้าโดยตรง ซึ่งเป็นเหตุผลว่าทำไมคัมไบซีสถึงใช้ความรู้ตรงนี้มาต่อกรกับอียิปต์ได้สำเร็จ ทั้ง ๆ ที่ตอนนั้นอำนาจของอียิปต์เองก็กำลังตกต่ำหลังยุค “อาณาจักรใหม่” ซึ่งเคยรุ่งเรืองสุด ๆ ระหว่างปี 1570 – 1069 ปีก่อนคริสตกาล ที่มีทั้งรัฐบาลกลางที่แข็งแกร่งและกองทัพที่น่าเกรงขาม

แต่หลังปี 1069 ก่อนคริสตกาล อียิปต์เข้าสู่ช่วง “ยุคกลางที่สาม” ซึ่งเต็มไปด้วยความวุ่นวายทั้งภายในและภายนอก มีสงครามกลางเมือง และการรุกรานจากนูเบียและอัสซีเรียที่ยิ่งทำให้ประเทศอ่อนแอลง จนกลายเป็นเป้าหมายง่าย ๆ ของเปอร์เซีย

ฟาโรห์อามาซิสที่ 2 เป็นหนึ่งในผู้ปกครองคนสุดท้ายที่ยังคุมประเทศได้อยู่บ้าง แต่หลังจากเขาตาย ลูกชายของเขาคือปซาเมติกที่ 3 ก็ขึ้นมาครองบัลลังก์ ทั้งที่ยังไม่มีประสบการณ์ พอคัมไบซีสระดมทัพมา ปซาเมติกก็เตรียมสู้ที่เปลูเซียม และหวังจะได้ความช่วยเหลือจากกรีก แต่สุดท้ายก็โดนทิ้งให้สู้ลำพัง

กลยุทธ์ของคัมไบซีสคือ ให้ทหารถือสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ของอียิปต์ อย่างแมว ม้า และสัตว์อื่น ๆ เดินหน้าทัพ ทำให้ชาวอียิปต์ที่เชื่อในความศักดิ์สิทธิ์ของเทพบาสเต็ตและสัตว์เหล่านี้ ไม่กล้าทำร้าย กลายเป็นว่าถอยหนีกันหมดและแพ้โดยแทบไม่ได้สู้เลย

หลังจากนั้น เมืองเมมฟิสก็ถูกเปอร์เซียยึดได้อย่างรวดเร็ว และปซาเมติกก็ถูกจับเป็นเชลย ในตอนแรกคัมไบซีสยังปฏิบัติกับเขาอย่างดี แต่พอปซาเมติกพยายามก่อกบฏ ก็ถูกสั่งประหารในที่สุด ความพ่ายแพ้ครั้งนี้ถือเป็นจุดสิ้นสุดของอำนาจอียิปต์ เพราะกลายเป็นจังหวัดหนึ่งของเปอร์เซียไปเลย

กลยุทธ์ของคัมไบซีสแสดงให้เห็นว่า เขาเข้าใจวัฒนธรรมและค่านิยมของอียิปต์ลึกซึ้งแค่ไหน และใช้มันให้เป็นประโยชน์อย่างเต็มที่ หลังจากนั้น อียิปต์ก็แทบไม่เคยได้อำนาจอิสระกลับคืนมาอีก จนถึงยุคของอเล็กซานเดอร์มหาราช แล้วต่อมาก็กลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิโรมัน